Του συνεργάτη μας,Γιάννη Δ.Κουρμπέλη

Ο 17ος αιώνας αποτελεί αιώνα ακμής για τον Άγιο Ιωάννη. Αυτή την περίοδο ο Αγιάννης αποκτά δύναμη και πλούτο, ενώ χτίζονται μεγάλα αρχοντικά και εκκλησίες. Δυναμική επίσης, είναι και η παρουσία Αγιαννιτών στο εξωτερικό εκείνη την περίοδο.

Από τρια πατριαρχικά σιγίλλια του 1612, μαθαίνουμε για την κατάσταση που επικρατούσε στην περιοχή του Αγιάννη εκείνη την εποχή.

• Το πρώτο σιγίλλιο αναφέρεται στην αναγνώριση της νεοϊδρυθείσας μονής Αγίας Τριάδας από τους μοναχούς της Μονής Παλαιοπαναγιάς, ως σταυροπηγιακής (= που υπάγεται κατευθείαν στο Οικομενικό Πατριαρχείο).

Η Μονή Παλαιοπαναγιάς παρέμεινε μετόχι της Αγίας Τριάδας <<συν τοις λοιποίς μετοχίοις των Αγίων Αποστόλων, του εν τη τοποθεσία Καστρακίου και του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου, του εν τη τοποθεσία Σαβανά…>>. Ως λόγος ιδρύσεως της Μονής Αγίας Τριάδας από τους μοναχούς της Παλαιοπαναγιάς αναφέρεται ο εξής: <<δια το επηρεάζεσθαι αυτούς και ενοχλείσθαι παρά των καθ΄εκάστην επερχομένων εν τη μονή αυτών ξένων και αλλοφύλων…>>. Το τελευταίο αποδεικνύει τις συστηματικές επιδρομές και λεηλασίες του μοναστηριού από Τούρκους.

• Με το δεύτερο σιγίλλιο λύνονται οι κτηματικές διαφορές ανάμεσα στις μονές Λουκούς και Παλαιοπαναγιάς (τότε Παναγίας Ελεούσης). Απευθύνεται προς την Μητρόπολη Ναυπλίου και Άργους, στην οποία υπαγόταν τότε η περιοχή και προς <<τους ευλαβεστάτους ιερείς εν τη χώρα του Αγίου Ιωάννου, της Μελιγούς, Τριστενάς (= Χαράδρου) και Αγίου Πέτρου και τους χρησιμοτάτους γέροντας…>>. Από αυτό το έγγραφό λοιπόν, μαθαίνουμε ποιά ήταν τα ισχυρότερα χωριά της περιοχής και που υπαγόταν η Θυρεάτιδα επί Τουρκοκρατίας.

• Με το τρίτο έγγραφο ανακοινώνεται η επιστροφή ενός κτήματος, από τους μοναχούς της Λουκούς προς τον εκ Ναυπλίου Ιωάννη Γούναρη.

Πολύ σημαντικό έγγραφο της εποχής εκείνης είναι ένα σιγίλλιο του 1638. Σύμφωνα με αυτό το έγγραφο <<ανακηρύσσεται η χώρα του Αγίου Ιωάννου μετά του ομωνύμου ναού σταυροπήγιον>> και οριζόταν <<ινα εις τον ναόν του Αγίου Ιωάννου υπόκειται ο εις το χωρίον ναός του Αγίου Βασιλείου>>. Για την ανακήρυξη αυτή μεσολάβησαν Αγιαννίτες έμποροι που ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη. Από αυτό το σιγίλλιο, μαθαίνουμε ότι ο μικρός και ταπεινός ναός του Αγίου Ιωάννη (Πρόδρομος), ανακηρύχθηκε, όπως είδαμε, πατριαρχική εξαρχία και είχε ανακαινιστεί εκ θεμελίων την ίδια χρονιά και <<εγένετο ευκτήριος διακοσμημένος εσωτερικός οίκος θεού υπό πατριαρχική εξάρτησι>>. Έτσι ο ευτελής ναός του Αγίου Ιωάννη ανακαινίστηκε το 1638 και απέκτησε, σε μεγάλο βαθμό, την μορφή που έχει σήμερα.

Ο μεγαλοπρεπής ναός του Προδρόμου ο οποίος ανακαινίστηκε και έγινε πατριαρχική εξαρχία το 1638

Το εσωτερικό του μεγαλοπρεπούς ναού του Προδρόμου

Από το ίδιο σιγίλλιο πληροφορούμαστε ότι ο Αγιάννης έγινε πατριαρχική εξαρχία «χάριν βεβαίως τῆς Σχολῆς τοῦ Ἀγίου Ἱωάννου, λειτουργούσης πολλοῦ παλαιότερον». Σύμφωνα, λοιπόν, με το συγκεκριμένο απόσπασμα στον Άγιο Ιωάννη λειτουργούσε σχολείο, πολύ πριν το 1638. Στον Άγιο Ιωάννη, λειτουργούσαν επίσης και «κατώτερα» σχολεία, όπως αυτό του Παπακυριακού και κρυφά σχολεία, αρχικά στο Μετόχι της Μονής Λουκούς, Άγιος Δημήτριος και αργότερα στους νάρθηκες των εκκλησιών του χωριού.

Τον Μάρτιο του 1687 ο Άγιος Ιωάννης πυρπολείται από τους Οθωμανούς, μαζί με πολλά γειτονικά χωριά όπως η Μελιγού, η Καστάνιτσα, το Κορακοβούνι και ο Πραστός. Το γεγονός αυτό πληροφορούμαστε από το εξής απόσπασμα: <<Eῖς δέ τούς 1687 μήναν Μάρτιον, ἢλθεν ὀ Μεϊμέτ πασάς διά προσταγής τοῦ σερασκέρη Ἱσμαῆλ πασά ὄπου εὐρίσκετον εἶς τήν Πάτραν, εἶς ταῖς Τσακωνίαις καί μή θέλοντας τά χωρία να τόν προσκυνήσουν, ἐσκλάβωσεν καί ἐκαψεν τόν Ἂγιον Ἱωάννην, τήν Μελιγκοῦ, τήν Καστάνιτζαν, Κορακοβούνη και Πραστόν, καί ἒγινε μεγάλη ζημία τῶν χριστιανῶν>>.

{Πηγή: Andrea Naneti – La concuista della Morea nella cronaca breve del prete Teofillato Agorasto (1683 – 1690)}

Σε έκθεση του Ενετού αξιωματούχου και σύνδικου καταστιχωτή Martin Michiel, την 12η Μαίου 1691 αναφέρεται πως οι κάτοικοι του Αγίου Ιωάννου είναι αστικός κόσμος και ασχολούνταν ως επί το πλείστον με το εμπόριο, το οποίο ασκούσαν από τον καιρό της Οθωμανικής κυριαρχίας, με την Κωνσταντινούπολη που, όπως αναφέρει, συνεχίζουν ακόμη να έχουν επαφές. Ο ίδιος αξιωματούχος σε ανέκδοτη αρχαιολογική και γεωγραφική περιγραφή της Πελοποννήσου, αναφέρει πως ο Αγιάννης επί Οθωμανών ήταν κτήμα της μητέρας του σουλτάνου (Βαλιδέ σουλτάν) και κατέβαλλε κατ’ αποκοπή ετησίως φόρο 1500 γροσίων. Ήταν δηλαδή ένας οικισμός με ιδιαίτερα φορολογικά προνόμια.

Από Ενετική απογραφή του 1696, μαθαίνουμε ότι ο Άγιος Ιωάννης απαριθμούσε 150 σπίτια και ήταν διαρθρωμένος σε 7 (!!) ενορίες. Από αυτά τα εντυπωσιακά δεδομένα καταλαβαίνουμε πως ο Αγιάννης ήταν ένα μεγάλο και υγιές χωριό με πολλά σπίτια και τουλάχιστον 7 εκκλησίες. Ο πληθυσμός του χωριού δεν αναφέρεται σε αυτή την απογραφή, αλλά στην απογραφή του 1700.

Τέλος, από εκκλησιαστική απογραφή της περιοχής το 1699, βλέπουμε πως η μονή Λουκούς είχε αξιόλογη περιουσία και πολλά μετόχια μεταξύ των οποίων τον Άγιο Δημήτριο πλησίον του Αγίου Ιωάννη. Ως ηγούμενος αναφέρεται ο Νεκτάριος Τζέκας, προφανώς Αγιαννίτης, αφού συναντούμε αρκετούς απογόνους της οικογένειας αυτής με τα επώνυμα Τζέγκος, Τζέκας ή Τζάκος.

Ο ναός του Αγίου Δημητρίου, μετόχι της Μονής Λουκούς

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ – ΜΕΡΟΣ Α’ : 15ος – 16ος αι.

ΠΗΓΕΣ

• Ι. Κουσκουνά, Ι. Κακαβούλια, Κ. Χασαπογιάννη – Θυρεάτις Γη, Αθήνα 1982
• Νικολάου Ι. Φλούδα – Θυρεατικά, τόμος Γ’, Αθήνα 1983
• διάφορα άρθρα από τα ”Χρονικά των Τσακώνων”

Ιωάννης Δ. Κουρμπέλης