Πώς ένας χρόνιος βραχνάς του πρωτογενούς τομέα μπορεί να γίνει πεδίο ευκαιριών και εξέλιξης
Γιάννης Καρτερός
Ελλειψη πρωτοβουλίας και υποδομών, αδυναμία λήψης αποφάσεων, ανεπαρκές τεχνικό πλαίσιο, απουσία πιστοποίησης και ελέγχων. Η «λίστα» των λόγων που μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει ένα ολοκληρωμένο Σύστημα Παροχής Γεωργικών Συμβουλών είναι μεγάλη. Από την ανεκμετάλλευτη πηγή της ΚΑΠ μέχρι την… ξεροκεφαλιά των αγροτών, που προτιμούν την από στόμα σε στόμα και από γονέα σε γόνο παράδοση της γνώσης και όχι την τεχνολογικά εξελιγμένη και εξειδικευμένη για την περίπτωσή τους γεωργική συμβουλή, ο δρόμος προς την ανάκαμψη, την ανάπτυξη και την προσθήκη προστιθέμενης αξίας σε όλο το φάσμα του πρωτογενούς τομέα είναι μακρύς και δύσκολος. Απαιτείται συνεργασία όλων των φορέων, σωστή αξιοποίηση των προγραμμάτων και κυρίως του Μέτρου 2 του ΠΑΑ και, παράλληλα, «αφύπνιση» των αγροτών, ώστε να συνειδητοποιήσουν πως το να παράγουν περισσότερο χρησιμοποιώντας λιγότερα δεν είναι όνειρο ούτε θερινής, ούτε χειμερινής νυκτός, αλλά ένα τηλέφωνο μακριά. Η «ΥΧ» επικοινώνησε με τέσσερις ειδικούς επί του θέματος, σε μία προσπάθεια να ξεκινήσει ένας διάλογος, του οποίου οι καρποί θα βοηθήσουν κάθε ενδιαφερόμενο, επιφυλακτικό και μη, να ξεκινήσει να επενδύει στις Γεωργικές Συμβουλές.
Γιάννης Στεργίου, Γεωπόνος BSc, MSc
«ΗΚΑΠ 2014-2020 δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στον σχεδιασμό και τη λειτουργία των Συστημάτων Παροχής Γεωργικών Συμβουλών (ΣΠΓΣ), που θα έχουν τη δυνατότητα πολυθεματικής στήριξης των Ευρωπαίων αγροτών. Σημαντικός παράγοντας για την εγκαθίδρυση και την επιτυχία ενός Συστήματος Παροχής Γεωργικών Συμβουλών είναι ο καθορισμός ενός πλαισίου λειτουργίας, όπου θα εγγυάται την αξιοπιστία του συστήματος, τη βιωσιμότητά του, ανεξαρτήτως επιδοματικών πολιτικών, και την αποτελεσματικότητα του.
Το αντίστοιχο μέτρο της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου ήταν καταδικασμένο από την αρχή να αποτύχει, γιατί ακριβώς δεν υπήρχε το κανονιστικό πλαίσιο που θα έπρεπε να υπάρχει και θα καθόριζε τους όρους και τις αρχές λειτουργίας ενός ΣΠΓΣ. Ελλείψει πλαισίου λειτουργίας, το προηγούμενο μέτρο σχεδιάστηκε πρόχειρα και γραφειοκρατικά με στόχο να εξυπηρετήσει μόνο επιδοματικά τον πρωτογενή τομέα.
Από εκεί και πέρα, ένα σύγχρονο, αξιόπιστο και αποτελεσματικό Σύστημα Παροχής Γεωργικών Συμβουλών θα πρέπει να αξιοποιεί όλες τις υφιστάμενες δημόσιες και ιδιωτικές υποδομές, έχοντας όμως διακριτούς ρόλους και αρμοδιότητες. Ο ρόλος του δημοσίου τομέα είναι σημαντικός, διότι αυτός θα πρέπει να καθορίσει το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα λειτουργεί το ΣΠΓΣ και να διασφαλίζει συνεχώς, ως φορέας ελέγχου, την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητά του. Όμως, δεν θα ήταν φυσικά δυνατό, στα πλαίσια του Μέτρου 2, οι δομές να είναι δημόσιες και να χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκούς πόρους.
Η επιτυχία του συγκεκριμένου νέου Μέτρου θα κριθεί από το εάν μπορεί να καλλιεργηθεί στη συνείδηση των δικαιούχων ότι η εφαρμογή των γεωργικών συμβουλών δίνει προστιθέμενη αξία στο προϊόν τους και συμβάλλει στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητάς τους, ώστε στο μέλλον να τις αναζητήσουν από μόνοι τους, ακόμη και χωρίς χρηματοδότηση υπό μορφή επιδότησης.
Με ένα λειτουργικό ΣΠΓΣ, ο σύμβουλος θα βγει από την αφάνεια του σήμερα, διαδραματίζοντας πλέον σημαντικό ρόλο, μια και θα κληθεί να λάβει την ευθύνη της συμβουλής που θα δώσει, βάζοντας την υπογραφή του. Θεωρώ ότι οι σύμβουλοι γεωτεχνικοί έχουν αντιληφθεί πλήρως τον ρόλο που θα πρέπει να διαδραματίσουν στο νέο αναπτυξιακό μοντέλο που διαμορφώνεται και θα επιδείξουν την ωριμότητα που απαιτείται προς την κατεύθυνση αυτή.»
Στέργιος Διαμαντόπουλος, Δασολόγος-περιβαλλοντολόγος
«Ενα σύστημα παροχής γεωργικών συμβουλών πρέπει να είναι ανοιχτό, αξιόπιστο, λειτουργικό και κάτω από ενιαία λογική και παρακολούθηση. Όλα τα προαναφερθέντα είναι απαραίτητα στοιχεία κάθε συμβουλευτικού συστήματος που υπηρετεί την παραγωγική διαδικασία και διασφαλίζει την ασφάλεια της διατροφής μας. Μέχρι σήμερα, η έλλειψη σοβαρού σχεδιασμού στόχων και εφαρμογής εμποδίζουν την ανάπτυξη του Μέτρου 2. Κάθε προσπάθεια, όπως και αυτή, πρέπει να θέτει συγκεκριμένους στόχους και να τους υπηρετεί με γνώμονα το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου και της βιώσιμης ανάπτυξης.
Το δημόσιο έχει και πρέπει να παίξει τον βασικό ρόλο του εγγυητή και της θέσπισης και παρακολούθησης των κανόνων και των διαδικασιών που πρέπει να διέπουν όλο το σύστημα παροχής γεωργικών συμβουλών και άρα και των δομών που αποτελούν τμήμα του. Οι επιστήμονες επαγγελματίες καθώς και τα ερευνητικά και πανεπιστημιακά ιδρύματα έχουν πολύ σημαντικό ρόλο να παίξουν και τον πιο καθοριστικό κατά την γνώμη μου.
Παράλληλα, η χώρα μας πρέπει να φτιάξει και να θεσπίσει ένα Εθνικό Σύστημα Γεωργικών Συμβουλών, ανεξάρτητα από την πιθανή χρηματοδότηση του Μέτρου 2 του ΠΑΑ. Αυτό αποτελεί εθνική μας υποχρέωση όχι μόνο στο πλαίσιο σχετικών δεσμεύσεων που έχουμε αναλάβει, αλλά ως αδήριτη ανάγκη υποστήριξης των αγροτικών μας εκμεταλλεύσεων. Ο παραγωγός πρέπει να καταλάβει την προστιθέμενη αξία που του δίνει η συμβουλή και να εκπαιδευτεί να την πληρώνει, αλλά και να την ελέγχει και να την απαιτεί. Από την άλλη πλευρά, και η συμβουλή πρέπει να είναι παραγωγική και να έχει μετρήσιμα αποτελέσματα τόσο στην ποιότητα των παραγόμενων προιόντων όσο και στο οικονομικό αποτέλεσμα μιας εκμετάλλευσης.
Όλοι οι γεωτεχνικοί που έχουν την κατάρτιση να διασφαλίσουν υγιεινά προϊόντα και βιώσιμες εκμεταλλεύσεις (γεωπόνοι, δασολόγοι, κτηνίατροι, γεωλόγοι και ιχθυολόγοι) είναι ώρα να εισέλθουν σε μία νέα συμβουλευτική φάση στον αγροτικό τομέα.»
Χρήστος Τρέλλης, Γεωπόνος
«Ποτέ στην Ελλάδα δεν έχει λειτουργήσει ένα ολοκληρωμένο ΣΠΓΣ. Ένα τέτοιο σύστημα πρέπει καταρχήν να είναι βιώσιμο και να αποτελέσει κοινή συνείδηση, τόσο των γεωργικών συμβούλων, όσο και των παραγωγών, ώστε οι γεωργικές συμβουλές να προσδίδουν προστιθέμενη αξία. Να είναι αποδοτικό και να έχει θετικό αντίκτυπο σε κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό επίπεδο. Να είναι αξιόπιστο, να ενσωματώνει δομές που θα είναι πραγματικά δίπλα στον αγρότη και θα δημιουργούν σχέσεις εμπιστοσύνης. Επεκτάσιμο, ανατροφοδοτούμενο, διαδραστικό, χρηστικό και καινοτόμο.
Στα πλαίσια της ολοκληρωμένης λειτουργίας του ΣΠΓΣ, στην αποτελεσματικότητά του θα μπορούσαν να συμβάλουν δομές υποστηρικτικές, εκπαιδευτικές (ΕΛΓΟ-«Δήμητρα») και ερευνητικές (ΑΕΙ-ΤΕΙ κ.λπ.) που θα έχουν δημόσιο χαρακτήρα. Και, βέβαια, οι ελεγκτικοί φορείς (ΥΠΑΑΤ, ΟΠΕΚΕΠΕ κ.λπ.).
Βασική προϋπόθεση βιωσιμότητας είναι η σωστή διαχείριση των οικονομικών πόρων, ώστε να οδηγούνται στην παροχή συμβουλών. Για αυτό χρειάζονται προσεκτικά βήματα, διαφάνεια και ανοιχτά κριτήρια, ώστε να χρησιμοποιηθεί η συγκεκριμένη χρηματοδότηση για την πραγματική ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής και οικονομίας και, σε συνδυασμό με την αξιοπιστία του συστήματος, να αποτελέσει τη βάση βιωσιμότητάς του και τη συνέχεια της ύπαρξής του, ώστε να είναι ικανό να λειτουργήσει με όρους αυτοχρηματοδότησης.
Η τεχνολογική πλατφόρμα του ΣΠΓΣ θα έχει ως σκοπό να διασυνδέει όλες τις εμπλεκόμενες οντότητες, δημόσιες και ιδιωτικές, συμπεριλαμβανομένων και των αγροτών, παρέχοντας αδιάλειπτη και υψηλής ποιότητας υπηρεσία και εξυπηρέτηση, με στόχο την ενίσχυση της παραγωγικής διαδικασίας.
Εδώ και 25 με 30 χρόνια, υπάρχουν γεωτεχνικά γραφεία και εταιρείες, που παρέχουν γεωργικές συμβουλές. Σε αυτούς στηρίχτηκαν και αναπτύχθηκαν τα συστήματα AGRO 2-1/2-2, AGRO 3, AGRO 7, σήμανση ECOLABEL, η Βιολογική Γεωργία και Κτηνοτροφία, η Πολλαπλή Συμμόρφωση, οι Κανόνες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής, καθώς και της καλής Διαβίωσης των Ζώων και τις Δημόσιας Υγείας. Επομένως υπάρχει συγκεκριμένη επιστημονική γνώση και εμπειρία στην Παροχή Γεωργικών Συμβουλών, η οποία μπορεί να αξιοποιηθεί και να διευρυνθεί.»
Παναγιώτης Κακαφίκας Γεωπόνος
«Ηχώρα δεν αξιοποίησε επί της ουσίας την προηγούμενη ΚΑΠ, προκειμένου να αποκτήσει ένα εθνικό Σύστημα Παροχής Γεωργικών Συμβουλών. Απλά υλοποίησε ένα επιδοματικού τύπου σχετικό Μέτρο του προηγούμενου Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης.
Απέτυχε, γιατί δεν διασφάλισε τους βασικούς στόχους του, που είναι η ιχνηλάτιση των παρεχόμενων συμβουλών, η δυνατότητα διασύνδεσης με άλλα δημόσια και ιδιωτικά πληροφοριακά συστήματα, η μηχανογράφηση των διαδικασιών και, τέλος, η διαφάνεια.
Έχοντας την προηγούμενη εμπειρία, είναι σημαντικό το νέο Σύστημα Παροχής Γεωργικών Συμβουλών που θα σχεδιαστεί και θα τεθεί σε λειτουργία να είναι βιώσιμο, αποδοτικό, αξιόπιστο, επεκτάσιμο, χρηστικό και καινοτόμο. Βασικός στόχος του θα πρέπει να είναι η διαμόρφωση δομών δίπλα στον αγρότη. Το ΣΠΓΣ θα πρέπει να είναι ανατροφοδοτούμενο, διαδραστικό και να συνδέεται και με άλλα συστήματα, ιδιαίτερα με άλλες βάσεις δεδομένων, που διευκολύνουν την παροχή συμβουλών.
Τόσο η διεθνής όσο και η ευρωπαϊκή επιστημονική κοινότητα συγκλίνουν στην άποψη ότι ο ρόλος των Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) θα είναι καταλυτικός για την αποτελεσματική ανταπόκριση του γεωργικού και αγροδιατροφικού τομέα. Το ΣΠΓΣ μπορεί να αποτελέσει την αρχή για την τεχνολογική ενίσχυση της παραγωγικής διαδικασίας.Οι συμβουλές στη νέα εποχή είναι συμβουλές που αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες για τη συλλογή ενός συνόλου πληροφοριών (παρατήρησης γης, πεδίου κ.λπ.), που δίνουν τη δυνατότητα στον γεωργικό σύμβουλο να κατευθύνει τους παραγωγούς στις βέλτιστες καλλιεργητικές πρακτικές (πότε και πόσο θα ποτίσουν, θα λιπάνουν και θα ψεκάσουν). Είναι απαραίτητο, λοιπόν, να υπάρξουν δομές που θα έχουν την απαραίτητη τεχνογνωσία και τεχνικές δυνατότητες. Με αυτή την, έννοια, καμία Δημόσια Δομή σήμερα δεν μπορεί να ανταποκριθεί στον σύγχρονο ρόλο του γεωργικού συμβούλου.
Οι σύμβουλοι γεωπόνοι είναι «ώριμοι» να εισέλθουν σε μία νέα συμβουλευτική φάση στον αγροτικό τομέα και να ενεργοποιηθούν, προκειμένου να καλλιεργηθεί στη συνείδηση των αγροτών και των ομάδων τους, ότι η λήψη και η ορθή εφαρμογή των κατάλληλων γεωργικών συμβουλών δίνει προστιθέμενη αξία στο προϊόν τους και συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητάς τους.
Με το τέλος της προγραμματικής περιόδου και τη σωστή χρήση της χρηματοδότησης, μπορεί να αναπτυχθεί ένα αξιόπιστο σύστημα παροχής συμβουλών. Η αξιοπιστία του συστήματος μπορεί να αποτελέσει την πύλη βιωσιμότητας και συνέχισης της ύπαρξής του.»
.ypaithros.gr
