Ένας άλλος τρόπος ενάντια στην παγκοσμιοποίηση: Η πολιτική της Εγγύτητας – Εντοπιότητας

Στον γενικευμένο ισοπεδωτικό καταναλωτικό τρόπο ζωής που προώθησε τα τελευταία 20-30 χρόνια η παγκοσμιοποίηση, θα αντιπαρατεθεί ένας άλλος τρόπος με νέες σημασίες, νοήματα και αξίες, οι οποίες θα καθορίζονται από τις τοπικές κάθε φορά πολιτισμικές ταυτότητες, αλλά σε ισορροπία με τα νοήματα που προκύπτουν από την πλανητική συνύπαρξη των ανθρώπινων κοινοτήτων και των άλλων μορφών ζωής.

Η παραγωγή «ντόπιων» οικονομικών και πολιτιστικών αξιών έχει σημαντικά πλεονεκτήματα, σαν τα παρακάτω:

Διαφάνεια: ως προς την ιχνηλασιμότητα των οικονομικών-πολιτιστικών αξιών: γνώση γύρω από ποιόν παράχθηκε, από το πώς παράχθηκε και πού, και τι τη συνθέτουν τη συγκεκριμένη αξία χρήσης

Ενσυναίσθηση (με την έννοια του συμπάσχειν) και κοινωνική ενσωμάτωση: οι «ντόπιοι» παραγωγοί μπορεί να είναι συνδεδεμένοι άμεσα με την περιοχή που παράγουν και να συμμετέχουν δραστήρια στην τοπική κοινωνία
Ισοδύναμη αναλογία στη προσφορά πόρων και στη χρήση τους: κοινά ενδιαφέροντα των «επενδυτών» και των χρηστών αυτών των πόρων, είτε αυτοί είναι συλλογικοί, είτε ιδιωτικοί. Εάν οι πόροι αυτοί είναι τοπικοί-ακόμα και αν πρόκειται για χρηματοδότηση τοπικών οικονομικών εγχειρημάτων- εάν είναι φανερό για το πώς και που πηγαίνουν οι οικονομίες και τα πλεονάσματα της τοπικής κοινωνίας, τότε μπαίνουν αυτόματα όρια στην επιδίωξη ατομικών κερδών.

Περιορισμός δραστηριοτήτων έντασης κεφαλαίου και αύξηση αυτών που είναι έντασης εργασίας: εφόσον θα αποκτήσουν μεγαλύτερη οικονομική σημασία εναλλακτικές, ήπιες και απλές τεχνολογίες μικρής και μεσαίας κλίμακας, από τις εντατικές τεχνολογίες αιχμής των «οικονομιών κλίμακας».

Η τάση για τοπικοποίηση έχει ενδυναμωθεί κυρίως σε σχέση με τη παραγωγή των ειδών διατροφής και της ενέργειας.

Όσον αφορά στη διατροφή: όλο και μεγαλώνει στην Ευρώπη η τάση για διατροφή με τοπικά είδη φυτικής και ζωικής παραγωγής, όχι μόνο όσο αφορά τις μικρές αποστάσεις και το μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα, αλλά και το γενετικό υλικό. Μεγάλο μέρος των ευρωπαίων καταναλωτών έχουν αρχίσει να ενδιαφέρονται για είδη που προέρχονται από ντόπιες ποικιλίες φυτών και ράτσες ζώων, γιατί έτσι εξασφαλίζουν καλύτερη ποιότητα και αντοχή.

Όσον αφορά στην ενέργεια: οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας(ΑΠΕ) υπάρχουν στον ένα ή τον άλλο βαθμό σε κάθε τόπο. Τα μεγάλα συστήματα παραγωγής(π.χ. τα μεγάλα φωτοβολταϊκά ή αιολικά πάρκα) παράγουν για τις ανάγκες κερδοφορίας των κατασκευαστικών τους εταιρειών.  Αυτές, για τις ανάγκες κερδοφορίας τους, έχουν επιλέξει τις τεράστιες π.χ. ανεμογεννήτριες, οι οποίες από το μέγεθος και από το ύψος τους είναι προφανώς πιο αποδοτικές σε ενέργεια, αλλά πιο καταστροφικές για το περιβάλλον και τις άλλες μορφές ζωής, γιατί απαιτούν μεγάλες παρεμβάσεις για να εγκατασταθούν και μεγάλες ταχύτητες του ανέμου(που υπάρχουν στις κορυφές των βουνών και στην ανοιχτή θάλασσα). Έτσι τα συστήματά τους έχουν αρχίσει να είναι μη δημοφιλή στις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες αντιδρούν και με το δίκιο τους.

Αντίθετα όταν τα αντίστοιχα συστήματα παραγωγής είναι μικρής κλίμακας και αποκεντρωμένα, μπορούν να παράγουν για τις τοπικές ανάγκες, να συμβάλλουν στην τοπική ενεργειακή αυτοδυναμία, στη δημιουργία τοπικών εισοδημάτων, χωρίς σοβαρές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, άρα και χωρίς αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες.  Ιδιαίτερα αν δημιουργούνται συνεταιρισμοί παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ από ντόπιους κάθε φορά πολίτες. Μικρές αιολικές ή φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις στα χέρια των πολιτών και όχι των εταιρειών θα είναι εκείνες που θα αποκαταστήσουν την αποδοχή των ΑΠΕ στις τοπικές κοινωνίες.

Η φθηνή ακόμα ενέργεια από τα ορυκτά καύσιμα που παράγονται αλλού είναι και η βασική αιτία για την σημερινή παγκοσμιοποιημένη παραγωγή και διανομή των ειδών διατροφής. Χωρίς αυτό δε θα ήταν δυνατό να μεταφέρονται αεροπορικά κάθε μέρα φρούτα π.χ. από τη Χιλή ή Αργεντινή, λουλούδια και τριαντάφυλλα από τη Τανζανία κ.λπ. στην Ευρώπη και το χειμώνα. Η τοπική  παραγωγή ενέργειας και η ενεργειακή αυτοδυναμία –όταν τα ορυκτά καύσιμα θα ακριβαίνουν λόγω έλλειψης στο μέλλον- θα βοηθήσει και την τοπική παραγωγή ειδών διατροφής ώστε να υπάρχει στον έναν ή στον άλλο βαθμό και διατροφική αυτοδυναμία[1]

Μια πολιτική για την ευζωία θα χρειασθεί να προωθήσει ακόμα παραπέρα αυτήν την τάση για τοπικοποίηση, προτείνοντας και προωθώντας αντίστοιχα μέτρα, τα οποία είναι δυνατόν να εφαρμοσθούν σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο:

• Διαμόρφωση τιμών με βάση το οικολογικό αποτύπωμα και την ενσωμάτωση του περιβαλλοντικού κόστους
• Φορολογία των ορυκτών καυσίμων και των εκπομπών των καυσαερίων.
• Φορολογία στο διαμετακομιστικό εμπόριο και στις μεταφορές με βάση την απόσταση.
• Φορολογία του τουρισμού των μεγάλων αποστάσεων και των υπερπόντιων-υπερειπειρωτικών ταξιδιών[2].
• Δημιουργία τοπικών νομισμάτων, που θα έχουν ισχύ μόνο στην περιοχή κάθε φορά και θα στηρίζουν την τοπική οικονομία σε όλους τους τομείς και στην παραγωγή και στην κατανάλωση.

Το τοπικό νόμισμα μετατρέπει το χρήμα πάλι σε μέσο ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών και όχι σε μέσο πλουτισμού που είναι σήμερα, γιατί έχοντας τοπική ισχύ δεν έχει νόημα να συσσωρεύεται. Δεν μπορεί κανείς να το δανείσει με μεγάλα επιτόκια, δε μπορεί να το επενδύσει σε εκτός περιοχής οικονομικές δραστηριότητες –ώστε το χρήμα να παράγει χρήμα-και ούτε να παίξει σε μετοχές στα χρηματιστήρια και να σπεκουλάρει με  χρηματοπιστωτικά παράγωγα. Αντίθετα προωθεί την απεξάρτηση από το χρήμα-εμπόρευμα, προωθεί την «ανταλλακτική οικονομία» και την «οικονομία μοιράσματος» και κυρίως αναβιώνει την συνεργασία, την εμπιστοσύνη και την αλληλεγγύη των ντόπιων. Σε εποχές κρίσης δίνει απάντηση στη στενότητα χρηματοδότησης και στην ανεργία.
Πολιτικά μπορεί να προωθείται με το να αίρονται τα διάφορα νομικά εμπόδια στη χρήση του.

Γενικότερα η πολιτική της εγγύτητας και εντοπιότητας έχει σαν πυξίδα το σύνθημα «σκέψου παγκόσμια, πράξε τοπικά».

[1] Χρησιμοποιούμε τον όρο αυτοδυναμία για να τον διακρίνουμε από τον όρο αυτάρκεια, που δεν είναι δυνατή 100% για τις τοπικές κοινωνίες.

[2] Αυτό θα άλλαζε και τη στάση των ανθρώπων όσον αφορά τις διακοπές τους. Αν ενσωματωνόταν τα οικολογικά κόστη στις τιμές των φθηνών τώρα πακέτων των μακρινών διακοπών, τότε οι διακοπές στον τόπο που ζει κανείς θα έπαιζαν άλλο ρόλο. Το να είναι κανείς «κοσμοπολίτης» σήμερα παίρνει άλλο νόημα. Δεν συνδέεται με το να ταξιδεύει κανείς παντού, όσο μακριά και αν είναι, αλλά με το να «ρίχνει άγκυρα» στον τόπο του, ακριβώς γιατί έχει αποκτήσει «παγκόσμια συνείδηση» και σκέφτεται παγκόσμια.

enallaktikos.gr/